A revealing testimony full of bitterness
“Het was meelijwekkend hoe zij leden. Velen werden verteerd door honger, vooral zogende moeders en hun baby’s. Halfdode moeders hielden stervende kinderen in hun armen en ze stierven samen met hun kinderen. Velen kwamen om van koude, ontbering en dorst. De woelige zee en de ongebruikelijke zeereis slorpten een ongelooflijk groot aantal mensen op. Ik kan nauwelijks zeggen hoe wreed en hebzuchtig zij werden behandeld door degenen die hen vervoerden. Velen verdronken door de inhaligheid van de zeelui, en degenen die niet voor hun overtocht konden betalen, verkochten hun kinderen.”
[ooggetuige Bartholomeo Senarega over de ellende van de bootvluchtelingen in 1492]
In 1492 werd Granada in het Zuiden van Spanje heroverd, het einde van de Reconquista, de herovering door de christelijke Spaanse vorsten van het schiereiland op de Islam. Meteen vaardigden Ferdinand en Isabella het Verdrijvingsedict uit waarmee ze de Joden viseerden. Die waren er voordien al van beschuldigd de oorzaak te zijn van de pestepidemieën, nu werden hen ook hun contacten met de Arabieren verweten. Bartholomeo Senarega was er getuige van geweest hoe massaal de Joodse bootvluchtelingen in Genua aankwamen. Daar was hij verantwoordelijk om de overlevenden de nodige vrijbrieven te geven. Hij was ook officieel kroniekschrijver van de stad en bovenstaand citaat waarin de levendige herinnering nog doorzindert, schreef hij twintig jaar later. Een moeilijke evenwichtsoefening als we ook lezen wat hij eraan toevoegde : “Aanvankelijk leek deze maatregel lofwaardig, aangezien het om de eer van onze godsdienst ging. Maar het was eigenlijk tamelijk wreed als men hen als menselijke wezens beschouwt die door God zijn geschapen, in plaats van als beesten.” In zijn getuigenis, enigszins ingehouden – veel van de bedoelde zeelui waren immers Genuese kapiteins – en politiek correct om de katholieke vorsten niet tegen het hoofd te stoten, klinkt ook de bittere verontwaardiging door en de gedachte aan zij die de overtocht niet haalden.
Bronnen en nota’s :
- Foto Ggia, Wikimedia Commons : 3 boats with refugees are arriving to the beaches of Skala Sykamia, in the background you can see another 2 boats, Lesvos island, Greece, 2015.
- Oorspronkelijk citaat van Bartholomeo Senarega, De Rebus Genuensibus, 1388-1514, met commentaar in : Rosanna Urbani en Guido Nathan Zazzu, The Jews in Genoa: 507-1681, A Documentary history of the Jews of Italy. Volume 48 van Studia Post Biblica, a Documentary History of the Jews in Italy Series Studia Post-Biblica. Volume 1 van The Jews in Genoa. Ed. Brill, 1999, p38-39 en p49.
- Nederlandse vertaling van Gerda Pancras en Tilly Schel in : JOHN BOSWELL, Overgeleverd aan vreemden. Het verlaten van kinderen in de Oudheid en de Middeleeuwen. Kritak, 1990, p282. Ontbrekende zinnen werden door mezelf aangevuld.
